اقتصاد مقاومتی مجموعهای از استراتژیهایی است که در شرایط تحریم تجویز میشود. در ایناستراتژی تمامی عوامل اقتصادی اعم از دولت، تولیدکنندگان و خانوارها وظایفی را عهدهدار میشوند که اجرای آنها نه تنها آسیبپذیری اقتصاد در شرایط تحریم را به صفر میرساند، بلکه باعث شکوفایی و رشد اقتصادی در شرایط مذکور نیز میشود. راهبردهای «مردمی کردن اقتصاد»، «کاهش وابستگی به نفت»، «استفادهی حداکثری از زمان، منابع و امکانات»، «حرکت بر اساس برنامه»، «وحدت و همبستگی»، «حمایت از تولید ملی» و «مدیریت منابع ارزی» راهبرد خاص دولت و «مدیریت مصرف» راهبرد مشترک آحاد ملت و دولت است. البته با بررسی تأکیدات رهبری در زمینهی این راهبردها، متوجه وزن بالای راهبرد مدیریت مصرف در برابر سایر استراتژیها میشویم.
مقام معظم رهبری (دام ظله) در دیدار با کارگزاران نظام، در زمینهی مدیریت مصرف، به عنوان یکی از استراتژیهای اقتصاد مقاومتی، معتقدند.
تولید به عنوان مهمترین رکن اقتصاد یک جامعه مراحل گوناگونی دارد که هرمرحله نیازمند هزینه، امکانات، اسباب و ابزار، نیروی انسانی ماهر و کارآزموده و صدها مؤلفه دیگر است که مجموعه آنها چرخه تولید را به راه میاندازند. اگر یکی از این مؤلفهها نباشد و نقصی وجود داشته باشد. فرآیند تولید دستخوش آسیب میگردد و در نهایت، کار تولید متوقف میشود. آنچه به نظر میرسد، فرآیند تولید را به سامان میرساند و کالاهای مورد نیاز را در اخنیار جامعه قرار میدهد، دانش تولید است؛ چرا که دانش تولید، چرخه اقتصاد را به حرکت درمیآورد و استفاده بهینه از منابع طبیعی صورت میپذیرد. به همین علت، امروزه کارها تخصصی شده است و هر فعالیتی در امور اقتصادی و غیر آن، دانش خاص خود را میطلبد. در حوزه اقتصاد نیز این امر لازم است که مورد توجه تولیدکنندگان حماسهآفرینان اقتصادی باشد تا بهینهسازی در فرآیند تولید به خوبی صورت گیرد.
بر این اساس بزرگان دین بر تقویت و غنیسازی، هرچه بهتر مراکز علمی تأکیدکرده و به مسئولان، دستور حمایت مادی و معنوی از این مراکز را دادهاند. امام خمینی رحمه الله در این زمینه میفرماید:
مهمترین عامل کسب خودکفایی و بازسازی، توسعه مراکز علمی و تحقیقات و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق کامل و همهجانبه مخترعین و مکتشفین و نیروهای متعهد و متخصصی است که شهامت مبارزه با جهل را دارند و از لاک نگرش انحصاری علم به غرب و شرق به درآمده و نشان دادهاند که میتوانند کشور را روی پای خود نگه دارند.2
1. نهج الفصاحه، ص260.
2. رهنمودهای اقتصادی در بیانات امام خمینی=، ج4، ص93.
امیرمؤمنان علی علیه السلام میفرماید: «اِحْتَجْ لِمَنْ شِئْتَ تَکُنْ اَسِیرُهُ، اِستَغْنِ عَمَّنْ شِئْتَ تَکُنْ نَظِیرَهُ؛ به (سوی) هرکس میخواهی، دست نیاز دراز کن، (ولی بدان) اسیر او خواهی شد، اما اگر استغنا داشته باشی، از دست دراز کردن به سوی دیگری خودداری کنی، همانند و همردیف او میشوی».
بهرهمندی از محصولات بیگانگان، به ویژه در زمینه نیازهای اساسی، یکی از مصادیق برجسته دست دراز کردن به سوی دیگران است. افزون بر این، داشتن پیوند تجاری گسترده در زمینه نیازهای اساسی، کمکم سبب برقراری روابط دوستانه با بیگانگان میشود که در نهایت، این دوستی، اعتماد و رکون به دشمنان را درپی میآورد که قرآن کریم به شدت با اینگونه کارها مخالفت کرده به مؤمنان دستور داده است: «لٰا تَتَّخِذُواْ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاء؛ کافران را دوست خود نگیرید».
امام صادق علیه السلام در روایت بسیار مهمی از امیرمؤمنان علی علیه السلام چنین روایت کرده است: «لا تَزٰال هٰذِهِ الْاُمَّةُ بِخَیْرٍ مٰا لَمْ یَلْبَسُوا لِبٰاسَ الْعَجَمِ وَ یَطْعَمُوا اَطْعِمَةَ الْعَجمِ فَاِذٰا فَعَلُوا ذٰلِکَ ضَرَبَهُمُ اللُه بِالذُّلِّ؛ همیشه این امت اسلامی در نیکبختی و خوبی به سر میبرد تا وقتی که لباس بیگانگان را نپوشد و غذای بیگانگان را نخورند؛ اما وقتی چنین کردند خداوند آنان را به ذلت و خواری و گرفتار خواهد ساخت».
منظور از این تعبیر که خداوند آنها را به خواری گرفتار میسازد، یعنی اقتصادی استفاده از محصولات بیگانگان، گرفتاری به ذلت و خواری است.